بسم الله الرحمن الرحیم
لا حول و لا قوه الا بالله العلی العظیم
وَ الْقَواعِدُ مِنَ النِّساءِ اللَّاتِي لا يَرْجُونَ نِكاحاً فَلَيْسَ عَلَيْهِنَّ انَّ يَضَعْنَ ثِيَابَهُنَّ غَيْرَ مُتَبَرِّجَاتٍ بِزِينَةٍ ۖ وَ أَنْ يَسْتَعْفِفْنَ خَيْرٌ لَهُنَّ ۗ وَ اللَّهُ سَمِيعٌ عَلِيمٌ (نور، 60)
زنان از کارافتاده ای که امید به ازدواج ندارند، گناهی بر آنان نیست که لباس های (رویین) خود را بر زمین بگذارند، به شرط این که در برابر مردم خودآرایی نکنند؛ و اگر خود را بپوشانند برای آنان بهتر است؛ و خداوند شنوا و داناست.
مقدمه
بحث ما در آیات سوره مبارکه نور بود. سوره ای که سوره عفاف و حجاب است . سوره ای که بیشتر مباحثش مربوط به پیشگیری از گناه و حفظ حریم در جامعه است. امروز آیهء 60 را خدمت شما معنا می کنیم.
جلسه گذشته اشاره کردیم در سورهء نور به بچه ها و فرزندان نابالغ توصیه شده در ارتباط شان با پدر و مادر حریم و حیا را حفظ کنند. خانواده ها مواظب حرمت ها باشند حیا و شرم در خانه رعایت شود. قبلاً هم آیاتی که مربوط به نگاه کردن و حجاب و رعایت حریم ها بود خدمت شما معنا شد.
در این آیه 90 که امروز معنا می کنیم خداوند یک استثنایی را از حجاب و رعایت این فریضهء الهی معنا کرده، می فرماید: ما یک مورد را استثنا کردیم و آن زنان مسنی هستند که طبیعتاً دیگر زمینهء ازدواج ندارند و کسی نگاه ريبه و شهوت آمیز به آن ها نمی کند، اشکال ندارد لباس رو بدنشان نباشد و بخش هایی از جاهایی که بر دیگران حجابش لازم است بر این ها لازم نیست.
مفسرین گفته اند: منظور از این لباس روسری و چادر است.
خانم مسنی که محترمه است، چارقدی سرکرده و یک قدری موهایش بیرون است و صورت و گردنش پیداست و کسی نگاه شهوت آمیز به او نمی کند زن محترمه ای است که مورد احترام مردم است این ها اشکال ندارد، می تواند این بخش از حجاب در زندگی اش کم رنگ باشد.
این یک جواز است نه توصیه نمی گوید: این کار را بکنند می خواهد خیالشان راحت باشد. اتفاقاً دومین نکته ای که در آیه می فرماید: این است که همین ها هم نباید زینت های خودشان را آشکار کنند؛ این جواز به معنای عریان بودن و ولنگاری نیست. باز سومین مطلبی که می فرماید، می گوید: همین ها هم اگر حجاب را رعایت کنند بهتر است ، همین ها هم اگر عفت بورزند و مقید باشند بهتر است و خدا شنواست
این ها هم اگر رعایت کنند خیلی عالی است ولی اگر یک وقتی سختشان بود، مثلاً: فرض کنید پایش درد می کند و حجابش کم رعایت شد اشکال ندارد.
وَ الْقَوَاعِدُ مِنَ النِّسَاءِ اللَّاتِي لَا يَرْجُونَ نِكَاحًا فَلَيْسَ عَلَيْهِنَّ جُنَاحٌ أَنْ يَضَعْنَ ثِيَابَهُنَّ غَيْرَ مُتَبَرِّجَاتٍ بِزِينَةٍ ۖ وَأَنْ يَسْتَعْفِفْنَ خَيْرٌ لَهُنَّ ۗ وَ اللَّهُ سَمِيعٌ عَلِيمٌ. (نور، 60.)
و زنان از کارافتاده ای که امید به ازدواج ندارند، گناهی بر آنان نیست که لباس های (رویین) خود را بر زمین بگذارند، به شرط اینکه در برابر مردم خودآرایی نکنند؛ و اگر خود را بپوشانند برای آنان بهتر است؛ و خداوند شنوا و داناست.
پیام های آیه
من از این آیه سه نکته استفاده می کنم:
1-رعایت کردن حجاب
اولین پیام آیه رعایت کردن حجاب است. امروز کلمه حجاب به معنای چادر و پوشش در بین ما است. در صدر اسلام حجاب به معنای مانع بود، مثلاً: الآن بين شما یک پرده است که حجاب یا حایل می گویند. بیشتر برای کلمهء پوشش خانم ها در روایات کلمه ستر استفاده شده است. امروز کلمه حجاب یعنی همین حجاب هایی که خانم ها دارند. بحث حجاب و ستر هم در آیات قرآن و هم در روایات مورد توجه عمیقی قرار گرفته شده است.
همین آیه ای که الآن خواندم وقتی می گوید: خانم های مسن جواز دارند این حجاب را رعایت نکنند یعنی چه؟ اگر گفتند: یک جایی این حکم برای پیرمردهاست یعنی چه؟ اگر گفتند روزه از گردن مریض برداشته شده یعنی برای سالم نیست؟ یا وقتی می گوید پیرزن ها این حکم را دارند یعنی افراد جوان باید حجاب را رعایت کنند و لذا امام رضا علیه السلام ذیل این آیه روایتی دارد، فرمود: حُرِّمَ النَّظَرُ إِلَی شُعُورِ النِّسَاءِ الْمَحْجُوبَاتِ بِالْأزْوَاجِ وَ الی غَیْرِهِنَّ مِنَ النِّسَاءِ لِمَا فِیهِ مِنْ تَهْیِیجِ الرِّجَالِ وَ مَا یَدْعُوا التَّهْیِیجُ اِلَیه الْفَسَادِ وَ الدُّخُولِ فِیمَالَا یَحِلُّ» (بحارالانوار، ج101، ص34)
خدا نگاه کردن به موی زنهایی که شوهر دارند و سایر زن ها را حرام کرده؛ چون مردان تحریک می شوند و وقتی تهییج صورت گرفت به دنبالش فساد دیگری می آید و وارد شدن در آن چه که حلال نیست.
بعد امام رضا علیه السلام فرمود: مگر یک جا که خدا استثنا کرده است و این آیه را خواند.
عزیزان! من مکرر روی موضوع حجاب صحبت کردم امروز هم نمی خواهم تکرار کنم ولی چند آیه و حدیث می خوانم یک مقدار راجع به حجاب صحبت کنیم و بینی و بین الله این مباحث را سیاسی نکنید! مباحث اخلاقی و اجتماعی است که ما داریم تذکر می دهیم. خداوند یک سری سفارشات را دربارهء پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم می کند یکی از حرف هایی که می زند، این است؛ می فرماید:وَ إِذَا سَأَلْتُمُو هُنَّ مَتَاعًا فَاسْأَلُو هُنَّ مِنْ وَرَاءِ حِجَابٍ ذَلِكُمْ أَطْهَرُ لِقُلُوبِكُمْ وَ قُلُو بِهِنَّ (احزاب، 53)
و هنگامی که چیزی از وسایل زندگی را (بعنوان عاريت) از آنان [همسران پیامبر] می خواهید از پشت پرده بخواهید؛ این کار برای پاکی دل های شما و آنها بهتر است!
این ها قانون اسلام است. خدا می فرماید: وقتی شما این کار را بکنید هم برای شما خوب است و هم برای آنها و قلبتان پاک می ماند.
همه گرفتاری های شهوانی از نگاه شروع می شود. اینکه افرادی ولنگاریدر نگاه و روابط دارند؛ از همین رفت و آمدها و بی دقتی ها و رعایت عدم حجاب در کوچه و خیابان است. متأسفانه بعضی از روابط همسایه ها و فامیل ها از روابط محارم صمیمی تر است که این درست نیست.
امیرالمؤمنین علی علیه السلام در نامهء 31 نهج البلاغه به فرزندش امام حسن علیه السلام فرمود: اکْفُفْ عَلَیْهِنَّ مِنْ أَبْصَارِهِنَّ بِحِجَابِکَ إِیَّاهُنَّ فَإِنَّ شِدَّةَ الْحِجَابِ أَبْقَى عَلَیْهِنَّ» (نهج البلاغه، نامه 31.)
در پرده حجاب نگاهشان دار، تا نامحرمان را ننگرند؛ زیرا که سخت گیری در پوشش، عامل سلامت و استواری آنان است.
پسرم مواظب باش! زن ها در پوشش و حجاب باشند، با حجاب آنها را حفظ کن؛ حجاب باعث بقا و استحکام خانواده می شود.
در بحث حجاب ما وظیفه داریم بگوییم و عده ای هم وظیفه دارند به صورت عملی اقدام کنند. منظور از اقدام هم، بگیر و ببند و کارهای نظامی نیست.
منشأ بدحجابی
من فکر می کنم ریشه بد حجابی به پنج عامل مهم بر می گردد:
1-فردی
اولین عامل بدحجالی، فردی است. بعضی از اوقات عامل بدحجابی خود شخص است؛ می خواهد خودنمایی کند یا از روی چشم و هم چشمی این کار را می کند. لذا یک عامل خود فرد است که گاهی نشانه ترقی و تعالی می داند. توصیهء دین در این جاتقوا است یعنی خواهر من این دنیا و جوانی زودگذر است تقوا داشته باش. شما حلال الهی را ترک می کنی برای این که مردم و جامعه از شما بیشتر اقبال کنند.
2-خانوادگی
دومین عامل بدحجابی، خانواده است. اولین کانون تربیت خانواده است. این خانمی که دختر10 -11 ساله را بی حجاب بیرون می آورد در گناه دخترش شریک است.
سفارش به حجاب
من خدمت یکی از مراجع قم بودم، آقازاده هایشان هم بودند. یک وقت دختر بچه ای با سر باز و لباس خیلی شیکی وارد شد، ایشان به شدت ناراحت شد، فرمود: حجاب بر او نیست اما این طور هم نباید وارد اتاق شود.
خانواده خیلی مهم است و منظور از خانواده هم، پدر و مادر است و هم شوهر.
ترک کردن حق به خاطر حجاب
در کتاب ریاض الحکایات نقل می کند: در نیشابور خانمی مبلغ پولی از کسی می خواست. به دادگاه رفت و گفت: من این پول را می خواهم. این خانم پوشش داشت، قاضی گفت: باید پوشش را برداری تا من چهره تو را ببینم و شاهدان شما را ببینند و تأیید کنند.
گفت: من از این ادعا می گذرم و صورتم را به شما نشان نمی دهم و از دادگاه بیرون رفت.
اطاعت نکردن مرد از همسرش در پنج جا
پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: مردی که در پنج جا به حرف زنش گوش بدهد، خدا با صورت او را به جهنم پرتاب می کند،
1-فرمود: « وَ الثِّيَابِ الرِّقَاقِ »؛ لباس های نازک؛ گاهی خود این پوشش، محرک بیشتر است
2- « الذَّهَابَ إِلَى الْحَمَّامَاتِ »؛ فضاهای بیرون که حمام می رفتند
3- «وَ الْعُرْسَاتِ »؛ در عروسی هایی که اختلاط است
4- « وَ النِّيَاحَاتِ»؛ مجالسی که عزا باشد و در آن مراعات نشود
5- « وَ الْعِيدَاتِ»( الکافی، ج5، ص517؛)؛ ایام عید که حلال و حرام در آن رعایت نشود.
3-حكومت
سومین عامل بدحجابی حکومت است. حکومت قدرت دارد . امیرالمؤمنین علیه السلام در آغاز نامه به مالک اشتر یکی از وظایف حکومت را اصلاح اهل آن می شمارد: اسْتِصْلاَحَ أَهْلِهَا» (نهج البلاغه، نامه 53.)
اصلاح اهل یکی حجاب است. ادارات و وزارتخانه ها باید مراعات کنند.
تذکر درباره حجاب
ناصرالدین شاه می خواست به اروپا برود. به ملاعلی کنی خبر می رسد شاه قاجار می خواهد به اروپا برود. برای ناصرالدین شاه پيغام داد، گفت: اگر به من خبر بدهند خانمت در اروپا کشف حجاب کرده دیگر به ایران راهت نمی دهم و ناصرالدین شاه جرأت نکرد خانواده اش را با خودش ببرد.
آیت الله بافقي رحمه الله
در همین حرم در ایوان طلا آیت الله آقا شیخ محمدتقی بافقی آمد، جلوی زن رضاشاه ایستاد و گفت: از حرم بیرون برو. کتک خورد و تبعید شد.
ما همه از امر به معروف میترسیم! آیت الله بافقی یک پیرمرد بود، رضاشاه او را زیر چکمه گرفت و آن قدر با عصا به سر و صورت این پیرمرد زد که خونین از حرم بیرون رفت و او را به شهر ری تبعید کرد ولی حرفش را زد.
دولت می تواند فرودگاه ها و بیمارستان ها را به حجاب ملزم کند؛ چون اینها حقوق بگیر دولت اند.
نامه تند امام رحمه الله در سال 58 را بخوانید که امام چه برخورد صریحی با بی حجابی آن زمان کرد و فرمود: در اسرع وقت باید جلوی بی حجابی گرفته شود.
4-رسانه
چهارمین عامل بدحجابی رسانه است. صدا و سیما در گسترش فرهنگ حجاب می تواند تأثیر ژرف و عمیقی داشته باشد.
شوخی و دست دادن با نامحرم
رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: مَنْ صافَحَ امْرَأَةً حَراماً جاءَ یَوْمَ القِیَامَةِ مَغْلولاً ثُمَّ یُوْمَرُ بهِ إلی النّارِ»؛
کسی که با زن نامحرم دست بدهد و مصاحفه کند روز قیامت دست بسته وارد محشر می شود؛ پس امر می شود که داخل آتش شود.
وَ مَنْ فاكة امْرَأَةٍ لَا يملکها (حَبَسَهُ اللَّهُ) بکل كَلِمَةٍ كَلَّمَهَا فِي الدُّنْيَا اللَّهَ أَلْفَ عَامٍ» (بحارالانوار، ج 7، ص214.)
کسی با نامحرم شوخی کند خدا به ازای هر کلمه شوخی، هزار سال او را حبس می کند.
نبی مکرم اسلام صلی الله علیه و آله و سلم و ائمهء ما به این مسائل اهمیت بسزایی دادند؛ زندگی آن ها را ببینید.
بعضی ها می خواهند صورت مسئله را پاک کنند، می گویند: این حجاب را آقایان درست کرده اند در اسلام نیست. این چه حرفی است؟ این سورهء احزاب و نور است.
سفارش به درب جداگانه برای خانم ها
پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه و آله و سلم آمد وارد مسجد شود، دری برای ورود خانم ها نبود همه از یک در وارد می شدند. حضرت یک نگاهی کرد، فرمود: خوب است یک در برای خانم ها بگذارید. بلافاصله شروع به کار کردند و الان هم معروف است: «باب النساء » آنها که مکه رفته اند دیده اند.
سیره علما و ائمه و بزرگان ما حجاب بوده است. الحمدلله مسئولین نظام ما این قصه در زندگی شان قابل توجه است و خانواده هایشان اهل حجاب هستند ولی یک اهتمامی هم نسبت به این موضوع داشته باشند.
سفارش پیامبر (ص) به حجاب
خواهر زن پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم به خانهء پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم آمد سر بزند. تا وارد شد یک لباس نازکی به تن داشت. پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم خیلی ناراحت شد و صورتش را برگرداند، فرمود: زن وقتی به سن بلوغ می رسد، جایز نیست جایی از او دیده شود جز دو جا: یکی صورت و دیگری دست ( الدر المنثور، ج5، ص43)